انواع روشهای تأمین سرمایه توسط سرمایهگذاران
موسسان هر شرکت گزینههای مختلفی برای تأمین سرمایهی مورد
نیاز خود از خارج از شرکت پیش رو دارند که سه روش اصلی آن عبارتاند از: سهام، وام
و اوراق قابل تبدیل[1]. هر
روش مزایا و معایب خاص خود را دارد، بنابراین انتخاب روش مناسب برای تأمین سرمایه،
بسته به شرایط هر شرکت متفاوت خواهد بود. برخی از معیارهایی که هنگام انتخاب روش
مناسب باید در نظر گرفت، مرحلهی فعالیت شرکت، اندازه و صنعت آن، سرمایهی مورد
نیاز، اهداف شرکت و ... است. در ادامه به بررسی هر یک از این روشها پرداخته و
شرایط مناسب برای استفاده از آن روش را به همراه مشکلات آن بیان میکنیم.
1.
سهام
تأمین سرمایه از طریق سهام بدین صورت است که سرمایهگذار،
به ازای پولی که هماکنون در اختیار شرکت قرار میدهد، صاحب بخشی از سهام آن شرکت
میشود. جذب سرمایه از طریق اعطای سهام یکی از جذابترین روشها نزد صاحبان شرکتهاست،
زیرا در مقایسه با روشهایی مثل گرفتن وام، نیازی به بازپرداخت پول و بهرهی آن
نمیباشد. سرمایهگذاران نیز تمایل زیادی به دریافت سهام شرکتها دارند، چرا که با
موفقیت آن شرکت، ارزش سهام آنان مستقیماً افزایش خواهد یافت.
1.1.
نحوه کارکرد
در مرحلهی
جذب سرمایه[2]،
سرمایهگذار مبلغ مشخصی را طبق میزان ارزشی که برای شرکت تخمین زده شده است به
شرکت اعطا میکند. در این حالت سهام سرمایهگذار با توجه به میزان سرمایهای که
تأمین کرده، متناسب با ارزش شرکت مشخص میشود. برای نمونه یک شرکت که ارزش آن 2
میلیارد تومان تخمین زده شده است، برای گسترش عملیات خود به دنبال جذب 500 میلیون
تومان سرمایه است. در صورتی که یک شرکت سرمایهگذاری خطرپذیر[3]
به میزان 250 میلیون تومان در این شرکت سرمایهگذاری کند، صاحب 12.5% از سهام این
شرکت خواهد شد.
1.2. چه زمانی باید از این روش
استفاده کرد؟
برای آن
که شرکتها از طریق اعطای سهام، سرمایهی مورد نیاز خود را تأمین کنند باید به
وضعیت شرکت و معیارهای مختلفی توجه کنند. چهار مورد از مواقعی که به شرکتها توصیه
میشود از روش اعطای سهام برای تأمین سرمایهی خود استفاده کنند به شرح زیر است:
1.2.1.
نیاز بلندمدت
برخی شرکتها
با توجه به نوع فعالیت خود ممکن است تا چند ماه پس از تأسیس به درآمدزایی دست
نیابند، اما این مسئله بدین معنا نیست که این شرکتها توانایی موفقیت و کسب سود در
آینده را نداشته باشند. برای مثال بعضی از شرکتهای اینترنتی تا چند سال پس از
شروع فعالیت ممکن است زیانده باشند، اما پس از جذب تعداد مشخص مشتری ناگهان به
سودآوری بالایی برسند. یکی از معروفترین نمونهها شرکت آمازون است که در حوزه
فروش اینترنتی فعالیت میکند. این شرکت در زمان عرضه اولیه در بازار بورس زیانده
بوده اما ارزش آن همواره رو به افزایش بوده است، زیرا مدیران آمازون با نگاه
بلندمدت خود تمام سود به دست آمده را دوباره در شرکت سرمایهگذاری میکردهاند. بنابراین
در این حالت که شرکتها برای ادامهی عملیات خود و رسیدن به مرحلهی سودآوری به
زمان نسبتاً زیادی نیاز دارند، توصیه میشود برای تأمین نیازهای نقدی خود از روش
اعطای سهام برای تأمین سرمایه استفاده کنند.
1.2.2.
عدم دسترسی به وثیقه[4]
برای
گرفتن وام لازم است که شرکت وثیقهای را نزد وام دهنده به امانت بگذارد تا در صورت
عدم پرداخت وام، سرمایهی وامدهنده از بین نرود. هنگامی که شرکت در مراحل آغازین
فعالیت خود است، ممکن است تأمین وثیقهی مورد نیاز برای گرفتن وام به دلیل عدم
داشتن دارایی کافی به طور کلی امکانپذیر نباشد و یا فراهم کردن آن سخت باشد. در
این صورت بهترین راه برای تأمین سرمایه، اعطای سهام شرکت در ازای دریافت سرمایهی
مورد نیاز میباشد.
1.2.3.
عدم امکان خودراهاندازی[5]
سرمایهگذاران
معمولاً انتظار دارند که پیش از سرمایهگذاری در یک کسب و کار، آن شرکت، هر چند به
میزان اندک به مرحله رشد و پیشرفت رسیده باشد. در اکثر مواقع موسسان شرکت میتوانند
از راه کمک گرفتن از دوستان و آشنایان خود، سرمایهی مورد نیاز برای رسیدن به
مرحلهی مشخصی از موفقیت را تأمین کنند. اما در مواقعی که شرکت با توجه به نوع
فعالیتش نیازمند سرمایهی اولیهی زیادی است، تأمین سرمایه فقط از طریق اعطای سهام
امکانپذیر است.
1.2.4.
احتمال رشد نجومی
هر سرمایهگذار
به دنبال آن است که ارزش سرمایهی خود را در کوتاهترین زمان تا بیشترین حد ممکن
افزایش دهد. بنابراین کسب و کاری که احتمال رشد نجومی آن وجود داشته باشد گزینهی
خوبی برای سرمایهگذاری خواهد بود. این مسئله باعث میشود تا صاحبان شرکتهایی که
توانایی رشد نجومی را در خود میبینند، با سهولت بیشتری سرمایهی مورد نیاز خود
را از طریق واگذاری سهام تأمین کنند.
1.
1.1.
1.2.
1.3. معایب این روش
در هنگام
جذب سرمایه از طریق اعطای سهام باید به معایب آن نیز توجه کرد.
1.
1.1.
1.2.
1.3.
1.3.1.
کاهش اختیارات آتی
اعطای
بخشی از سهام شرکت به سرمایهگذاران، موجب کاهش اختیارات آتی و گزینههای پیش رو
برای موسسان شرکت خواهد شد. سرمایهگذاران عموماً به دنبال نقدینگی زیاد هستند،
بنابراین در ابتدا با هدف عرضه اولیه یک شرکت در آینده و فروش سهام خود، در آن
شرکت سرمایهگذاری میکنند. این مسئله موجب میشود که گزینههای محتمل برای آیندهی
شرکت تا حد زیادی کاهش یابد.
1.3.2.
نیاز سرمایهگذاران به پاداش ریسک[6]
زیاد
سرمایهگذاران
به دلیل آن که ریسک زیادی را در قبال سرمایهگذاری در شرکتهای تازه تأسیس تحمل میکنند،
به دنبال پاداش ریسک زیادی هستند. همین مسئله موجب میشود که سرمایهگذاران بر
خلاف بانکها، که بسیار ریسک گریزند، حاضر به تأمین سرمایهی شرکتها شوند.
بنابراین شرکتهایی که از طریق اعطای سهام جذب سرمایه میکنند باید توانایی رشد
زیاد و تأمین پاداش ریسک مورد نیاز سرمایهگذاران را داشته باشند.
1.3.3.رقابت زیاد
با توجه
به تعداد زیاد ایدههای موجود برای تأسیس یک شرکت و تعداد کم سرمایهگذاران،
انتظار میرود رقابت زیادی برای جذب سرمایه بین شرکتهای نوپا وجود داشته باشد. سرمایهگذاران
پیش از آن که سرمایهی شرکتی را تأمین کنند، ایدهها و شرکتهای زیادی را بررسی
کرده و از بین آنها چند گزینهی نهایی را برای سرمایهگذاری انتخاب میکنند. در
نتیجه موسسان شرکتها برای جذب سرمایه کار سختی بر عهد دارند.
1.3.4. زمانبر بودن
مراحل جذب
سرمایه عموماً بین 3 تا 6 ماه طول خواهد کشید. بنابراین با صرفنظر از این که
موسسان شرکت تا چه میزان آماده هستند و به چه موفقیتی دست یافتهاند، در صورتی که
بخواهند از طریق اعطای سهام سرمایه جذب کنند به زمان نسبتاً زیادی نیاز دارند.
1.3.5. برگشتناپذیری
هنگامی که
بخشی از سهام شرکت به مالکیت سرمایهگذار درمیآید، بازپسگیری آن بخش از سهام در
آینده تقریباً غیرممکن خواهد بود. بنابراین با اعطای سهام، سرمایهگذار به بخشی از
شرکت تبدیل میشود و میتواند به نسبت قدرت و حقوق خود در آیندهی شرکت اثرگذار
باشد.
2.
وام
در این روش وامدهنده میزان مشخصی پول در اختیار وامگیرنده
قرار میدهد که در ازای آن، وامگیرنده باید در زمان از پیش تعیین شدهای اصل پول
به همراه بهرهی آن را به وامدهنده بازگرداند. تأمین مالی به روش وام مرسومترین
راه تأمین مالی خارجی نزد شرکتهای تازه تأسیس است.
1.
2.
2.1. نحوه کارکرد
شرکتی که
به دنبال تأمین مالی از طریق دریافت وام باشد باید به سه ویژگی اصلی آن توجه کند:
بهرهی وام، مدت زمان پرداخت و وثیقه. میزان بهره و مدت زمان پرداخت وام میتواند
توسط شرکت درخواستدهنده نیز مشخص شود، اما وثیقه توسط وامدهنده تعیین میشود.
وثیقه عموماً از جنس داراییهای ملموس است که قابل فروش باشد. هر چه ارزش وثیقه
بیشتر باشد، امکان دریافت وام بیشتری برای شرکت فراهم است. برای نمونه یک شرکت
خودروسازی که به 2 میلیارد تومان وام نیاز داشته باشد، میتواند در زمان جذب
سرمایه اعلام کند که توانایی بازپرداخت وام با بهره 15% را در 10 سال خواهد داشت.
همچنین خودروهای تولید شده و ملک کارخانه خود را به عنوان وثیقه در نزد وامدهنده
قرار خواهد داد.
2.1.
2.2. چه زمانی باید از این روش
استفاده کرد؟
همانند
روش اعطای سهام، برای دریافت وام نیز بهتر است شرکت دارای شرایط مشخصی باشد:
2.1.
2.1.
2.2.1.
نیاز به سرمایهی کم
هنگامی که
شرکت به سرمایهی کمی نیاز داشته باشد، اعطای سهام در ازای سرمایه شاید منطقی به
نظر نرسد. در این حالت شرکت میتواند با دریافت وام نیاز خود را رفع کند. به دلیل
آن که مبلغ وام کم است، نگرانی زیادی بابت احتمال عدم پرداخت آن وجود نخواهد داشت.
2.2.2.
نیاز سریع به سرمایه
ممکن است
فرصتی استثنایی برای یک شرکت فراهم شود که استفاده از آن نیاز به سرمایه و مهمتر
از آن، سرعت بالا داشته باشد. در این حالت به دلیل زمانبر بودن فرایند جذب سرمایه
از طریق اعطای سهام، شرکت میتواند به دریافت وام اقدام کند و سریعاً از فرصت پیش
آمده استفاده کند.
2.2.3. نیاز مالی برای هدفی ملموس
در حالتی
که شرکت برای هدفی ملموس و فیزیکی، نظیر خرید ملک یا تجهیزات کامپیوتری، به سرمایه
نیاز داشته باشد، دریافت وام منطقی به نظر میرسد، زیرا از ملک یا تجهیزات خریداری
شده میتوان به عنوان وثیقه استفاده کرد و برای بازپرداخت وام برنامهریزی نمود.
2.2.4. عدم امکان اعطای سهام
اگر
موسسان یک شرکت به اعطای سهام شرکت خود تمایلی نداشته باشند و یا امکان این کار
برای آنان فراهم نباشد، ممکن است تنها گزینهی پیش روی آنان دریافت وام باشد. در
این حالت تأمین سرمایه به کمک وام موجب میشود که مالکیت شرکت به طور کامل در
اختیار موسسان باشد، بنابراین تمام تصمیمات و مسیر حرکت شرکت تحت مدیریت آنان
خواهد بود.
2.
2.1.
2.2.
2.3.
معایب این روش
در صورتی
که شرکتها بخواهند از طریق دریافت وام سرمایهی خود را تعیین کنند باید توانایی
فراهم کردن وثیقه را داشته باشند.
1.
1.1.
1.2.
1.3.
بانکها و سایر وامدهندگان برای آن که از
بازگشت سرمایهی اولیه خود اطمینان حاصل پیدا کنند، اهمیت زیادی برای وثیقه قائلاند.
به همین دلیل شرکتهایی که نتوانند وثیقه درخواست شده را تأمین کنند دشواری زیادی
برای یافتن وامدهنده خواهند داشت.
1.
2.
2.1.
2.2.
2.3.
2.4.
روش جایگزین دریافت وام
یکی از
روشهای جایگزین برای دریافت وام که تقریباً همان عملکرد را دارد، فروش اوراق قرضه
کوچک[7]
است. در این روش شرکت تازه تأسیس به کمک پلتفرمهای سرمایهگذاری دستهجمعی[8]
میتواند اوراق قرضهی 3 تا 5 ساله را بین سرمایهگذاران خصوصی منتشر کند. این روش
عموماً نزد شرکتهای تازه تأسیسی که ریسک زیادی دارند رواج دارد و به همین سبب
اوراق قرضه کوچک ریسک زیادی دارند. البته این اوراق با وجود ریسکی بودن و عدم
قابلیت تبدیل به سهام و عدم تضمین نقدینگی نزد سرمایهگذارانی که تمایل به متنوع
کردن سبد سرمایهگذاری خود را دارند از محبوبیت زیادی برخوردارند. نتیجه این است
که بخش زیادی از زیان احتمالی شرکت را
سرمایهگذاران تحمل میکنند، در حالی که در موفقیت شرکت هیچ سهمی ندارند، چرا که
دریافتهای مشخصی را در قالب کوپن[9]
اوراق در مقطعهای زمانی خاص دریافت خواهند کرد.
3.
اوراق قابل تبدیل
When
you’re a company in its early days, sharing equity is difficult. Moving equity
from your company to another requires a lot of time to hash out an agreement
everyone can live with and it requires lawyers to work out the actual
contracts. Rather than dealing with the hassle of transferring equity, a lot of
venture funds find it better to offer funding to startups using convertible
notes.
اوراق قابل تبدیل به نوعی ترکیبی از دو روش قبلی است. در
این روش سرمایهگذاران با این فرض سرمایهی خود را در اختیار شرکتها قرار میدهند
که یا پول خود را در آینده دریافت خواهند کرد یا بر اساس سرمایهی خود مالکیت بخشی
از سهام شرکت را در اختیار خواهند گرفت. بنابراین سرمایهگذاران میتوانند به کمک
اوراق قابل تبدیل بر اساس اتفاقات آینده و موفقیت یا عدم موفقیت شرکت، سرمایهی
اولیه خود را یا به صورت طلب یا به صورت سهمی از شرکت بازپسبگیرند.
1.
2.
3.
3.1. نحوه کارکرد
هنگامی که
شرکت در مرحله جذب سرمایه است، شرایط دقیقی برای حالتی که بدهی سرمایهگذاران به
سهام تبدیل خواهد شد مشخص میشود. در این حالت معمولاً مشوقهایی برای سرمایهگذاران
در نظر گرفته میشود (نظیر تخفیف در مرحلهی بعدی جذب سرمایه) تا طلب خود را به
سهام تبدیل کنند. دادن تخفیف به سرمایهگذار به این معنی است که وی میتواند با
همان نرخ تخفیف سرمایهی خود را به سهام تبدیل کند. برای نمونه اگر به یک سرمایهگذار
که 1 میلیارد تومان از سرمایهی شرکتی را تأمین کرده، در مرحله بعدی جذب سرمایه
25% تخفیف داده شود، وی قادر است به میزان 1.25 میلیارد تومان سهم را در شرکت مالک
شود.
ویژگی
دیگر اوراق قابل تبدیل آن است که نرخ بهرهی بازگشت سرمایهی اولیه به سرمایهگذار
نیز باید در آن مشخص شود. اوراق قابل تبدیل میتوانند شامل یک میزان سقف ارزشگذاری[10]
نیز باشند که مشخص کنندهی حداکثر ارزش شرکت است که سرمایهگذار میتواند طلب خود
را به سهام تبدیل کند. در صورتی که ارزش شرکت از سقف ارزشگذاری عبور کند، سرمایهگذار
یا باید طلب خود را به صورت بازگشت اصل پول به همراه بهرهی آن دریافت کند، یا با
شرایط جدید در شرکت سرمایهگذاری نماید.
3.
3.1.
3.2.
چه زمانی باید از این روش استفاده کرد؟
استفاده
از اوراق قابل تبدیل زمانی مناسب است که با قاطعیت تمام نمیتوان در مورد آینده
شرکت نظر داد. بنابراین هنگامی که هنوز زمان اندکی از تأسیس شرکت گذشته و شرکتها
قادر به تخمین دقیق ارزش خود نیستند، یا در هنگامی که شرکتها انتظار دارند ارزش
آیندهی آنان بسیار بیشتر از ارزش فعلی باشد، اوراق قابل تبدیل میتواند ابزار
مناسبی برای تأمین سرمایه باشد. در صورتی که موسسان شرکت انتظار افزایش ارزش شرکت
خود را داشته باشند یا در هنگامی که موسسان و سرمایهگذاران بر سر ارزش شرکت به
توافق نمیرسند، اوراق قابل تبدیل به آنان کمک میکند تا سرمایهی فعلی مورد نیاز
خود را تأمین کنند، بدون آن که بخش قابل توجهی از سهام شرکت را در اختیار سرمایهگذاران
قرار دهند.
3.2.
معایب این روش
اوراق
قابل تبدیل میتواند برای سرمایهگذاران بسیار جذاب باشد، زیرا این اختیار را به
آنان میدهد که یا اصل پول خود را به همراه بهره دریافت کنند و یا در صورت تمایل و
موفقیت شرکت به یکی از سهامداران آن تبدیل شوند. این اختیار به آنان اجازه میدهد
تا عملکرد شرکتها را تحت نظر داشته باشند و پس از کسب اطلاعات بیشتر در مورد کسب
و کار و عملیات شرکت، درباره استراتژی خود تصمیم بگیرند.
برخی
سرمایهگذاران در مقابل تمایل زیادی برای استفاده از اوراق تبدیل ندارند. این گونه
سرمایهگذاران به دنبال آن هستند که در ابتدای کار و هنگام تهیه موافقتنامه از
میزان دقیق سهم خود در شرکت مطلع باشند. نگرانی دیگر سرمایهگذاران آن است که در
صورت عدم تبدیل سرمایهی خود به سهام، این سرمایهگذاران نقش وامدهنده را ایفا
خواهند کرد که در این صورت پاداش ریسک کمی نصیب آنان خواهد شد. برای جذب این گونه
سرمایهگذاران میتوان تخفیف بیشتری را برای آنان قائل شد تا در سهم بیشتری از
موفقیت شرکت دخیل باشند.
یکی دیگر
از مشکلات اوراق قابل تبدیل آن است که موسسان شرکت در مراحل ابتدایی فعالیت شرکت،
به دلیل سریع و کمهزینه بودن، تمایل زیادی به تأمین سرمایه از این طریق دارند.
این مسئله موجب میشود که با موفقیت شرکت، بخشی از سهام آن به مالکیت سهامداران
در بیاید و در نتیجه موسسان شرکت بخشی از سهام خود را از دست بدهند. بنابراین
موسسان شرکت در مراحل آتی فعالیت ممکن است به دلیل کاهش سهم خود در شرکت، انگیزهی
کمتری برای بالا بردن ارزش آن داشته باشند.
2.1.
2.1.
منابع
·
https://www.fundable.com/learn/resources/guides/investor-guide/types-of-investor-funding